جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران [۱] (جمهوری گیلان[۲] یا جمهوری شورائی گیلان[۳]) یک جمهوری شوروی با عمر کوتاه بود که توسط میرزا کوچک خان جنگلی که از رهبران نهضت مشروطه گیلان بود با استفاده از نیروهای چریکی مشهور به جنگلی و با کمک ارتش سرخ شوروی در منطقه گیلان تاسیس شد.[۴]
در حالیکه انقلاب سرخ در شوروی پایه های خود را استوار می کرد. نیروهای
ارتش سرخ برای تعقیب روسهای سفید که در انزلی اردو کرده بودند وارد انزلی
شده و آنها را به همراه نیروهای انگلیسی تحت حمایتشان مجبور به عقب نشینی
کردند. از طرفی نیروهای میرزا نیز از فرصت به وجود آمده استفاده و رشت را تصرف کردند. پس از تصرف رشت و به کنترل درآوردن منطقه گیلان رهبران جنبش جنگل در نامه ای به تروتسکی فرمانده وقت ارتش سرخ روسیه پیروزی ارتش سرخ ایران در استقرار جمهوری شورایی ایران را اعلام کردند که تروتسکی شخصاً به ایشان تبریک گفت.
زمینه‌های تاسیس [ویرایش]
در سال ۱۹۱۵ اولین ریشه‌های جنبش جنگل توسط آزادیخوان و به رهبری میرزا کوچک خان، دکتر حشمت و حاج حسن کسمایی[۶] و سایر نیروهای مشروطه خواه (مجاهدین) ایجاد شد. فنون نظامی به نیروهای داوطلب جنگلی توسط افسران ترک، اتریشی و آلمانی تعلیم داده شد. [۷] میرزا کوچک خان و حدود ۳۰۰ چریک مسلح تحت فرمانش که جنگلی خوانده‌می شدند تاسال ۱۹۱۶ به تدریج گیلان را به کنترل خود در آوردند. [۱] در مارس ۱۹۱۸ حمله‌ای به قزوین انجام شد که موفقیت آمیز نبود. در آگوست ۱۹۱۸ در حالیکه جنگ جهانی اول به پایان نزدیک می‌شد. انگلستان قراردادی با جنگلیها بست که به موجب آن گیلان منطقه جنگلیها محسوب می‌شد ولی افسران ترک و آلمانی و اتریشی باید گیلان را ترک می‌کردند. در سال ۱۹۱۹ دولت مرکزی ایران با کمک نیروی قزاق حمله‌ای به جنگلیها انجام داد و توانست مناطق تحت کنترل جنگلیها را پس بگیرد.[۷] پس از قرارداد ۱۹۱۹ وثوق الدوله بین ایران و انگلیس میرزا کوچک خان با حمایت بلشویکها جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران تشکیل داد. [۱] برنامه سیاسی کوچک خان را باید پس از اتحاد وی با کمونیست‌های ایرانی و باکویی توجیه کرد. این برنامه عبارت بود از تاسیس جمهوری گیلان در ژوئن ۱۹۲۰ (۱۴ خرداد ۱۲۹۹). [۸]
پیش از تشکیل جمهوری شورائی گیلان نیز رهبران نهضت به مصادره املاک مالکان فئودال پرداختند که به پایتخت گریخته بودند. البته شخص کوچک‌خان علاقه خاصی به مصادره املاک نداشت زیرا سیاست ارضی او با تمایلات شدید مذهبی در هم آمیخته بود. کوچک‌خان کلا هوادار احیای چیزی بود که به گونه مبهمی «نظام دموکراتیک اسلامی» توصیف شده است یعنی یک نظام وصول مالیات به صورت زکات از مالکان برای کمک به مردم فقیر و دیگر اقدامات مشابه، بر مبنای دستورات قرآنی. [۹] برنامه حکومت خودمختار نهضت گیلان در اندیشه‌های ناسیونالیستی و وحدت اسلامی خلاصه می‌شد. در ضمن جمهوری خودمختار گیلان به عنوان اولین جمهوری آسیا معروف است.
انقلاب شوروی و تاسیس جمهوری ایرانی [ویرایش]
تشکیل جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران و بروز اختلاف‌ها [ویرایش]
در ۲۰ می ۱۹۲۰ کوچک خان طی مذاکراتی از بلشویکها قول گرفت که در امور داخلی نهضت دخالت نکنند.[۱۰] با این وجود، باز هم میرزا تسلیم نظر احسان اله خان مبنی بر پیشروی فوری قوای جنگل به سوی تهران و تاسیس یک حکومت انقلابی و امضای قراردادی با روس‌ها در مسکو نشد و به جای این کار، نیروهای نهضت وارد رشت شدند و جمهوری گیلان را بنیان نهادند.[۱۰]
میرزا برای پرهیز از درگیری و به نشانه اعتراض نیروهایش را از رشت خارج کرد و به احسان‌الله خان و حزب عدالت اجازه تشکیل حکومت داد. حکومت احسان‌الله خان که تا حد زیادی تحت کنترل کمیسر شوروی آبوکف بود، به مجوعه‌ای از اصلاحات از جمله دادن زمین به رعیت‌ها و تبلیغات ضدمذهبی دست زد.
یکی دیگر از زمینه‌های اختلاف میان جناح کمونیست و جناح میرزا در جمهوری، این بود که کمونیست‌ها که خود را صرفا در برابر کمیته اجرایی انترناسیونال سوم مسئول می‌دانستند با هرگونه شکلی از حکومت پارلمانی مخالف بودند. کمونیست‌ها آشکارا می‌گفتند که کلیه اعضای جمهوری شوروی گیلان بایستی مرجعیت انترناسیونال سوم را به صورت یک ایمان قلبی بپذیرند.[۱۲]
پایان حضور شوروی در گیلان [ویرایش]
شوروی در ۱۹۲۱ در لندن پیمانی با انگلستان بست دانست و مفاد این پیمان خروج شوروی از شمال ایران بود که با تغییر سیاست شوروی در مورد انقلاب جهانی و جهت‌گیری به سمت تشکیل حکومت شوروی همخوانی داشت. در این زمان رضاخان میرپنج که به تازگی حکومت را در دست گرفته بود برای سرکوب جنبش‌های انجام‌شده راهی گیلان شد و رشت را تصرف کرد و به عمر کوتاه جمهوری سرخ ایران پایان داد.منابع [ویرایش]
- پیدایش حزب کمونیست ایران، تقی شاهین، تهران، ۱۳۵۸
- تاریخ انقلاب مشروطیت. رحیم نامور. انتشارات چاپار ۱۳۵۸
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Ervand Abrahamian (2008) «A history of modern Iran» Cambridge University Press, Page 5۹-۶۱
- ↑ محمدتقی بهار: تاریخ احزاب سیاسی، تهران، ۱۹۴۴، صفحات ۱۶۶ و ۱۶۷
- ↑ سپهر ذبیح: حزب کمونیست ایران/شوروی/جنبش گیلان. صفحه ۴۹
- ↑ Лит.: Иванов М. С., Очерк истории Ирана. М., ۱۹۵۲, гл. ۱۵; Иванова М. Н., Влияние Окт. революции на развитие нац.-освободит. движения в Иране (۱۹۱۸-۱۹۲۲), в сб.: Великий Октябрь и народы Востока, М.,۱۹۵۷; ее же, Нац.-освободит. движение в Иране, М., ۱۹۶۱; см. также лит. к ст. Дженгелийцы.
- ↑ THE MILITARY WRITINGS OF LEON TROTSKY Volume 3: ۱۹۲۰ , Order No.229 By the Chairman of the Revolutionary War Council of the Republic to the Red Army and the Red Navy, June 15, 1920, No.229, Moscow
- ↑ ابراهیم فخرایی، سردار جنگل
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Persia (Iran): Short-lived states - Fahnen Flaggen Fahne Flagge Flaggen-Shop Versand kaufen bestellen
- ↑ محمدتقی بهار: تاریخ احزاب سیاسی، تهارن، ۱۹۴۴، صفحات ۱۶۶ و ۱۶۷
- ↑ سپهر ذبیح: حزب کمونیست ایران/شوروی/جنبش گیلان
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ خاطرات احسان اله خان در نشریه شرق و انقلاب، شماره ۲۴، ۱۹۲۳، صفحات ۸۸ و ۱۰۷.
- ↑ Persian Socialist Soviet Republic: Encyclopedia II - Persian Socialist Soviet Republic - Formal declaration of the Republic
- ↑ روزنامه گلشن، چاپ رشت، ۲۸ ژوئن ۱۹۲۲
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر